Τα προβλήματα της γαλακτοπαραγωγής στην Κύπρο

Posted by Michalis Nikolaou August 24, 2021

Τα προβλήματα της γαλακτοπαραγωγής στην Κύπρο

Όλοι μας έχουμε δει τις μεγάλες αφίσες στις οποίες παρουσιάζονται χαρούμενες αγελάδες σε πράσινα λιβάδια. Αυτό το παρουσιαστικό όμως αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα ή είναι ένα τέχνασμα των εταιριών προσπαθώντας να αποκρύψει την πραγματικότητα από τον καταναλωτή ;

Με βάση την πιο πρόσφατη καταμέτρηση που έγινε από το Τμήμα Γεωργίας του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια του 2017 καταγράφηκαν 268 βουστάσια σε 64 κοινότητες σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου. Από αυτά, τα 238 βουστάσια είναι μονάδες γαλακτοπαραγωγής ενώ τα υπόλοιπα 30 είναι μονάδες πάχυνσης βοοειδών. Ο πληθυσμός των βοοειδών που καταγράφηκε το 2017 ήταν 66862 ζώα, ενώ την αντίστοιχη περίοδο το 2016 ήταν 63147. Αύξηση παρατηρήθηκε επίσης στον αριθμό των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων σε ποσοστό της τάξης του 5,74% σε σύγκριση με το 2016. Ο πληθυσμός των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων ήταν 30137, ενώ την αντίστοιχη περίοδο το 2016 ήταν 28502. Ο μέσος όρος βοοειδών ανά εκμετάλλευση για το 2017 υπολογίστηκε στα 249 ζώα ενώ το 2016 ήταν 252. Ο μέσος όρος γαλακτοφόρων αγελάδων ανά εκμετάλλευση υπολογίστηκε στα 127 ζώα (στη βάση των 2388 εκμεταλλεύσεων), ενώ το 2016 ήταν 126 ζώα (στη βάση των 227 εκμεταλλεύσεων). Σε 9 βουστάσια εκτρέφονται, εκτός από τα ζώα της φυλής Holstein/ Friesian και 125 ζώα άλλης φυλής όπως Jersey, Limousin, Black Angus,Brown,Swiss.

Στην κυπριακή γαλακτοπαραγωγή από το παραπάνω δεδομένα συμπεραίνουμε ότι η φυλή που εκτρέφετε σε μεγαλύτερο ποσοστό για το γάλα της είναι η Holstein – Fresian . H φυλή Holstein-Friesian προέρχεται απόδιασταύρωση ζώων τα οποία έχουν τις γενεαλογικές τους ρίζες στην Ολλανδία και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία της Φρισλανδίας. Η φυλή κατατάσσεται στην κατηγορία των βοοειδών διπλής παραγωγικής κατεύθυνσης. Είναι ζώα ψηλής γαλακτοπαραγωγής και με καλά κρεοπαραγωγικά χαρακτηριστικά. Διακρίνονται από τον ασπρόμαυρο χρωματισμό του τριχώματος τους και τη μεγάλη σωματική τους διάπλαση. Το βάρος των ενηλίκων ζώων κυμαίνεται στα 600 κιλά για τα θηλυκά και στα 1000 κιλά για τα αρσενικά. Το βάρος των νεογέννητων μοσχαριών κυμαίνεται στα 40 κιλά. Οι μοσχίδες ωριμάζουν σε ηλικία 16-18 μηνών και όταν έχουν βάρος περίπου 500 κιλά.

(Θηλυκό της φυλής Holstein αριστερά και αρσενικό δεξία )

Η περιεκτικότητα του γάλακτος της φυλής σε λίπος, πρωτεΐνη και λακτόζη είναι 3,83%, 3,32% και 4,89% αντίστοιχα και ο μέσος αριθμός σωματικών κυττάρων είναι 396.000. Η γαλακτοπαραγωγή κατά μέσο όρο για 3 γαλακτικές περιόδους, φθάνει στα 7600 λίτρα άλλα αυξομειώνεται ανάλογα με τη διαχείριση της μονάδας αφού η φυλή παρουσιάζει περισσότερες δυνατότητες. Παράλληλα η φυλή Holstein-Friesian έχει και την άσπρο-καφέ παραλλαγή, τα ζώα της οποίας είναι πιο μικρόσωμα σε σύγκριση με τα ασπρόμαυρα και έχουν χαμηλότερες αποδόσεις. Συνήθως απομακρίνονται από την εκτροφή σε ηλικία των 5 ετών καθώς ξεκινούν να παρουσιάζουν μείωση στην ποσότητα του παραγώμενου γάλακτος , γεγονός ζημιοφόρο για τον κτηνοτρόφο.

Σε θέματα που αφορούν την αναπαραγωγή οι κτηνοτρόφοι στην Κύπρο χρησιμοποιούν και τις δύο μεθόδους : της τεχνητής σπερματέγχυσης και της φυσιολογικής γονιμοποίησης. Τις περισσότερες φορές , επιλέγουν οι μοσχίδες τους να αναπαραχθούν με ταύρο, ενω οι αγελάδες που βρίσκονται στην 2-4 γαλακτική περίοδο γονιμοποιούνται τεχνητά. Ο κύριος στόχος όσο αφορά την αναπαραγωγή είναι μία αγελάδα να μένει έγκυος 2,5-3 μήνες αφού γεννήσει , έτσι ώστε να υπάρχει μια σταθερότητα στην παραγωγή γάλακτος της εκτροφής χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις . Μια μεγάλη πλειοψηφία κτηνοτρόφων επιλέγει την τεχνητή γονιμοποίηση προκειμένου να αποφύγει την ταλαιπωρία με τους ταύρους αλλά εξασφαλίζοντας έτσι και την αποφυγή της αιμομιξίας. Ακόμα μια κοινή πρακτική είναι η δημιουργία τεχνητού οίστρου στις μοσχίδες ή και στις αγελάδες που έχουν θέμα με την σύλληψη, μια πρακτική η οποία δεν αποσκοπεί κάπου , αφού ένα μεγάλο ποσοστό των θηλυκών απογόνων του συγκεκριμένου θηλυκού θα έχουν το ίδιο πρόβληματα αναγκάζοντας έτσι τον κτηνοτρόφο να εμπλακεί σε χρονοβόρες διαδικασίες . Ένα ακόμη πρόβλημα που υπάρχει στις εκτροφές που χρησιμοποιούν ταύρους είναι η φροντίδα του αρσενικού. Αρκετές φορές έχει παρατηρηθεί ότι ο ταύρος δεν έχει την απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα λόγο της επιθετηκότητας του γεγονός που καταπονεί το ζωό ιδιαίτερα στο θέμα των χηλών του. Οι περισσότεροι αγρότες όμως δηλώνουν πως δεν κρατάνε ένα αρσενικό περισσότερο απο 2.5 χρόνια διότι αυξάνεται σημαντικά η μάζα του , κάνοντας το ζευγάρωμα με τις μοσχίδες επικίνδυνο .

Σε μια επίσκεψη σε οποιαδήποτε έκτροφή στην Κύπρο μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού είναι αλλοδαποί , οι οποίοι είναι ανεξειδικευτοι σε θέματα βοοτροφίας . Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μικρή επικοινωνία με τον κτηνοτρόφο λόγο του ότι μιλάνε διαφορετικές γλώσσες πράγμα που κάνει την εργασία δυσκολότερη από όσο θα έπρεπε να είναι. Οι ιδιοκτήτες της εκτροφής πρέπει να ξέρουν κάθε στιγμή της ημέρας τι συμβαίνει στην εκτροφή τους, αλλά όπως δηλώνουν και οι ίδιοι , η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι αισθητή. Από θέματα εντοπισμού οίστρου μέχρι και για γεννήσεις, σε όλα πρέπει να εμπλακεί ο κτηνοτρόφος επειδή το προσωπικό του υστερεί σε αυτούς τους τομείς.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το κλίμα στο νησί επηρεάζει κατά πολύ την γαλακτοπαραγωγή και την αναπαραγωγή της φυλης Holstein. Τους καλοκαιρινους μήνες παρατηρείται μια μείωση της γαλακτοπαραγωγής στο μισό , δηλαδή μια εκτροφή η οποία παράγει 3 τόνους γάλα την ημέρα κατά την διάρκεια του χειμώνα, το καλοκαίρι αυτός ο αριθμός πέφτει στους 1,5 τόνους ! Επιπλέον αυξάνονται σημαντικά οι αποβολές αλλά και οι γεννήσεις νεκρών μοσχαριών . Όλα αυτά σε συνδυασμό μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα έσοδα μιας εκτροφής σε σημείο χρεωκοπίας . Δυστυχώς αρκετές εγκαταστάσεις δεν έχουν επαρκούς τρόπους για να εξαλείψουν την καταπόνηση των ζώων από την θερμοκρασία και την υγρασία. Αρκετοί επιλέγουν την τοποθέτηση ανεμιστήρων οι οποίοι όμως μπορεί να μην είναι αρκετοί για να ικανοποιήσουν όλα τα ζώα της εκτροφής. Σε αυτό το σημείο πρέπει να γίνει αναφορά και στο γεγονός ότι η διαδικασία του αρμέγματος τους καλοκαιρινούς μήνες είναι αρκετά στρεσογόνα για τις αγελάδες αφού η πολύωρη αναμονή σε αντίξοες συνθήκες μειώνει ακόμα περισσότερο την παραγωγή . Η ευζωία ενός ζώου συνδέεται άμεσα με την παραγωγή του, έτσι καταλαβαίνουμε ότι οι κτηνοτρόφοι έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην τσέπη τους αν δεν λάβουν υπόψη τις ανάγκες των ζώων της εκτροφής τους.

Υπάρχουν ακόμα μερικοί ανησυχητικοί παράγοντες οι οποίοι παρεμποδίζουν την ανάπτυξη της βοοτρφίας στην Κύπρο . Αρχικά, το γεγονός ότι οι περισσότερες εκτροφές γειτονεύουν με προβατοστάσια, μέσω των οποίων διάφορα νοσήματα τα οποία μεταφέρουν τα αιγοπρόβατα μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τα βοοειδή. Επιπρόσθετα σαν νησί με χαμηλά ποσοστά βροχόπτωσης , κανένας κτηνοτρόφος δεν έχει λάβει υπόψη την αποθήκευση νερού ( όχι μόνιμα ), για να μπορει η μονάδα σε περιπτωσεις ανάγκης να έχει νερό. Αρκετές ήταν οι μονάδες που λόγο βλαβης έπρεπε να μεταφέρουν νερό με βυτιοφόρα προκειμένου να σώσουν τα ζώα τους. Αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι αρκετές μονάδες στεγάζουν περισσότερα ζώα από όσα τους επιτρέπει η χωρητικότητά τους, και αυτό επιφέρει συνοστισμό αυξάνοντας τα επίπεδα του στρες στα ζώα .

Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη είναι φανερό ότι μεγάλο ποσοστό των γαλακτοπαραγωγικών βοοειδών ζει σε συνθήκες κατώτερου επιπέδου από το επιτρεπτό. Πρέπει λοιπόν να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα έτσι ώστε να εκπληρωθούν οι δείκτες ευζωίας και να εξασφαλιστεί μια αύξουσα πορεία στην παραγωγή.

Κάτι που έχουν εφαρμόσει ή τουλάχιστον έχουν προσπαθήσει αρκετοί κτηνοτρόφοι είναι να εισάγουν στην εκτροφή τους την φυλή αγελάδων Jersey. Αυτό βέβαια με την μέθοδο σπερματέχυνσης έτσι ώστε να δημιουργήσουν μερικές γενίες απογόνων οι οποίες είναι είτε κατά 75% ή 50% Jersey . Αυτή η φυλή ,η οποία είναι αγγλικής προέλευσης χαρακτηρίζεται από υψηλή παραγωγή και λιγότερες επιπλοκές κατά την διάρκεια της γέννας. Το τελευταίο επιβεβαιώνεται από έρευνα του USDA (United States Department of Agriculture), στην οποία αποδεικνίεται ότι η συγκεκριμένη φυλή έχει 20% περισσότερη επιτυχία στις εγκυμοσύνες και στους τοκετούς της . Ομώς πρέπει να αναφερθεί και ο πιο σημαντικός παράγοντας που δεν είναι άλλος από την γαλακτοπαραγωγή. Η φυλή Jersey έιναι πιο ανθεκτική στις υψηλές θερμοκρασίες και στην υγρασία κάνοντάς την ιδανική για το κλίμα της Κύπρου. Λαμβάνοντας όλα υπόψη θα ήταν προς όφελος μιας κυπριακής εκτροφής να έχει διασταυρωμένα ζώα από τις δύο φυλές (Holstein x Jersey) για να μπορούν τα ζώα να αντεπεξέλθουν στο θερμικό στρες των καλοκαιρινών μηνών χωρις να μειωθεί σημαντικά η γαλακτοπαραγωγή τους.

(Dairy Science Division, National Institute of Animal Science, Rural Development Administration,Cheonan 31000, Korea )

(Θηλυκό της φυλής Jersey δεξία και αρσενικό αριστερά )

( Διασταύρωση Jersey x Holstein )

Με βάση όσα έχουν παρατηρηθεί στις εκτροφές ακόμα ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η εξειδίκευση του προσωπικού. Ανάλογα με την εκτροφή και τον κτηνοτρόφο , το εργατικό δυναμικό χειρίζεται διαφορετικά πχ μερικοί απο τους υπαλλήλους ( σχεδόν όλοι αλλοδαποί ) έχουν ξανασχοληθεί με κάτι παρόμοιο, οι περισσότεροι όμως δεν είχαν καμία επαφή με την βοοτροφία στο παρελθόν. Επομένως έχουν σχετικά απλά καθήκοντα και παραμένουν άπραγοι σε ότι αφορά την υγεία των ζώων. Είναι λοιπόν χρέος του Υπουργείου Γεωργίας να πραγματοποιήσει σεμινάρια για την μόρφωση του προσωπικού, βοηθόντας τους υπαλλήλους να εξοικιωθούν με το αντικείμενο και ταυτόχρονα εξυπηρετώντας τους αγρότες. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η ενασχόληση με τα βοοειδή απαιτεί πείρα και αρκετές γνώσεις , επομένως η επιμόρφωση του προσωπικού είναι το κλειδί για την ομαλή παραγωγή και την ευζωία.

Η σημαντικότερη αλλαγή η οποία πρέπει να γίνει δεν είναι άλλη από τις σταβλικές εγκαταστάσεις. Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο τα ζώα θα έχουν όλες τις ανέσεις, δίνει σε αυτά προσθετική δράση στα γονίδιά τους. Αρχικά λόγο των ακραίων θερμοκρασιών του καλοκαιριού είναι απαραίτητη η σκίαση του μεγαλύτερου μέρους του υποστατικού, έτσι ώστε αν χρειαστεί όλα τα ζώα να μπορούν να αποφύγουν τον ήλιο. Επιπρόσθετα για την καταπολέμηση της ζέστης προτείνεται η εγκατάσταση ανεμιστήρων, οποίοι πρέπει να τοποθετηθούν με τέτοιο τρόπο, που να καλύπτουν όλο το υπόστεγο για να δροσίζετε μέχρι και το τελευταίο ζώο. Είναι άξιο να σημειωθεί ότι η αναμονή για το άρμεγμα είναι το πιο επίπονο χρονικό διάστημα στη μέρα μιας αγελάδας, άρα πρέπει να εξασφαλίζεται η μικρότερη καταπόνηση. Για να πραγματοποιηθεί αυτό αρκετοί κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούν το νερό για να δροσίσουν τα ζώα τους και ταυτόχρονα καθαρίζοντάς τα, όταν αυτά είναι στην σειρά πριν και μετά το άρμεγμα. Σημαντική είναι και η ύπαρξη βούρτσας καθαρισμού στον σταβλικό χώρο καθώς εκτός από την διασφάλιση της σωστής υγιεινής των ζώων, αφαιρεί τα παράσιτα και βελτιώνει την αιμάτωσή τους αυξάνοντας την απόδοση και παραγωγικότητά τους. Η βούρστα χρησιμοποιόταν σε αρκετές εκτροφές τις προηγούμενες δεκαετίες χωρίς όμως να γνωρίζουν οι ιδιοκτήτες πως βοηθούσε στη παραγωγή. Παλιότερα έβαζαν αποξηραμένα θρουμπία (ξηλώδη αρωματικά φυτά) και παρατηρούσαν μια αύξηση στην παραγωγή γάλακτος, καθώς τα ζώα απολάμβαναν να ξύνονται στον θάμνο. Αυτό οδηγούσε την αύξηση της παραγωγής και η γνώση αυτή πέρασε στις επόμενες γενίες.

Δυστυχώς όμως οι νεότερες γενίες κτηνοτρόφων σκέφτονται την παραγωγή χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την ευζωία. Πρέπει λοιπόν να γίνουν άμεσες αλλαγές οι οποίες να έχουν στόχο την σωστή διαβίωση των ζώων και ταυτόχρονα τον σεβασμό προς το περιβάλλον. Για να γίνουν όμως όλα αυτά είναι απαραίτητες οι επιχορηγήσεις από το κράτος οι οποίες τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν δραματικά, αφήνοντας του κτηνοτρόφους με περιοσμένο κεφάλαιο και έτσι επηρεάστηκαν άμεσα και τα ζώα των εκτροφών. Εν κατακλείδι πρέπει να εκμεταλλευτούμε σαν χώρα το ζωικό μας κεφάλαιο καθώς είναι μια πολύ κερδοφόρα επιχείρηση, η οποία υποστηρίζει τα ενχώρια προιόντα, και ταυτόχρονα να δείχνουμε τον απαραίτητο σεβασμό στα ζώα των οποίων έχει χτιστεί την πλάτη τους.